sipsi majör

[BAS, TAS] Bundan bin sene evvel Türkçenin ilk lugatini telif ederek leksikografların pîri olan meslek büyüğümüz Kaşgarlı Mahmud, sözlüğüne diğer pek çok kelimenin yanı sıra “sıbızġu” diye bir kelimeyi de almış. “Sıbızġu” yani “düdük”. Bugünkü “sipsi” sözcüğünün atası işte o kelimedir.  

Bugün Anadoluda kalemden biraz daha büyük, divit ebadında üflemeli ve iptidai bir çalgıya sipsi dendiğine göre anlam, aradan geçen bin senede pek de değişmemiş. Sipsinin sesi tizdir ve genellikle bir eşlik sazı olarak kullanılır, tek başına çalındığı zaman ya kafa yapar yahut kafa şişirir.  

Aralarındaki yüzeysel benzerlikten (ikisi de ince bir silindir ve ikisini de ağzınıza alıp üflüyorsunuz) dolayı sigara geçtiğimiz yüzyılda sipsiye benzetilmiş ve “sipsi” sigaranın argoları arasında yerini almıştır.  

Gelelim kurufasulyenin faydalarına... “Majör” Fransızca “büyük” demek, “sipsi majör” de haliyle “büyük sigara” oluyor. Peki niçin “majör sipsi” yerine “sipsi majör” denmiş? Çünkü bu tabir de tıpkı “enjeksiyon natürel” gibi Türkçede, fakat Fransız sentaksıyla uydurulmuş bir tamlamadır.  

Son olarak nargilenin marpucuna takılan aşağı yukarı sigara ebadındaki ağızlığa da sipsi dendiğini ve bunun, sigara anlamındaki “sipsi”den daha geriye gidebileceğini de ilave edeyim.